Smolianskiy-zamok.jpg

Мястэчка Смаляны ўпершыню згадваецца ў пісьмовых крыніцах у XV стагоддзі. У гэты перыяд яно належыць князям Бельскім, затым вёска пераходзіць ва ўладанні вялікага Гетмана літоўскага Канстанціна Астрожскага. Пасля Астрожскіх Смаляны дастаюцца князю Андрэю Курбскаму, а той, пасля, абмяняе іх на мястэчка Ковель у Васіля Сангушкі.

У першай чвэрці XVII стагоддзя князь Сямён Андрэевіч Сангушка загадвае пабудаваць Смалянскі замак, які атрымлівае назву «Белы Ковель» у гонар былога радавога маёнтка ў Ковелі, а таксама яшчэ і таму, што сцены замка былі пафарбаваныя ў белы колер.

Смалянскі замак узвялі на правым беразе ракі Дзярноўка. Памерам ён быў 100 х 200 метраў і меў выгляд замкнёнага прамавугольніка з унутраным дваром, вуглавымі вежамі вышынёй у тры ярусы і адной пяціяруснай вежай пяцівугольнай формы, размешчанай у паўночна-ўсходняй фасаднай сцяне ад уваходнай брамы. Па перыметры двара размяшчаўся трохпавярховы корпус з таўшчынёй сцен 1,2 -1,7 метра.

Пры будаўніцтве Смалянскага замка выкарыстоўвалася буйная цэгла памерамі 29х13х8 см і палявы камень. Што тычыцца тэхналогіі мура, то яна больш за ўсё падобная на галандскую. Пяціярусная вежа адрознівалася вытанчаным рэльефным дэкорам і мякка кантраставала з гладкай паверхняй сцен. Аб стылістычнай сувязі з заходнееўрапейскай архітэктурай сведчыць арнамент аконных праёмаў і плоская ордэрнай разняхоўка. У ацалелай да нашых дзён руінах вежы бачныя рэшткі вінтавой лесвіцы, рэшткі арачнага пераходу з галоўнага корпуса ў вежу, дэталі камінаў, нішы розных памераў.

Пры маршалку Вялікага Княства Літоўскага Паўле Любартавічу Сангушку былі складзеныя два інвентары за 1739 і 1742 год. З іх вядома, што замак быў каменны, абнесены насыпнымі валамі з бастыёнамі па кутах, вакол – роў, напоўнены вадой. Перад замкам знаходзілася сажалка, праз якую быў перакінуты мост з парэнчамі. Вароты ў каменнай браме былі зроблены з хваёвых дошак, прыбітых вялікімі цвікамі і акаваных жалезнымі рэйкамі. У двары, злева ад брамы, размяшчаўся вялікі склеп. У жылых пакоях стаялі печы з белай пліткі з гербам Пагоня.

З-за свайго блізкага размяшчэння да ўсходніх межаў Смалянскі замак, як і іншыя замкі ва ўсходняй частцы тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага, не раз падвяргаўся нападам. Белы Ковель быў разбураны падчас вайны Масквы з Рэччу Паспалітай у перыяд з 1654-1667 год і падчас Паўночнай вайны 1700 – 1721 год, калі адыходзячыя войскі Пятра I узарвалі замак. Давяршыў знішчэння замка ў сярэдзіне XIX стагоддзя сенатар Сямёнаў, які валодаў ім у той час. Ён прадаў замак мясцовым дзялкам на цэглу.