sudy-vkl.jpg

Асэсар - член задворнага, асэсарскага, маршалкоўскага, соймага ці іншага суда, дзе прысуд выносіўся калегіяльна.

Віж - асоба, якая выконвала функцыю сведкі. У яго службовыя абавязкі ўваходзіла: агляд месца здарэння, даследаванне месцаў злачынстваў і падача аб іх зняволення суду, афіцыйнае сведчанне ў судзе аб фактах правапарушэння. Віж прызначаўся ваяводам, старастам, падстаростым, пісарам. Пасада была скасаваная пасля ўвядзення пасады вознага.

Віцэ-інстыгатар - намеснік інстыгатара.

Віцэ-пісар - намеснік пісара. Дадзеная пасада была ў цэнтральнай канцылярыі, у канцылярыях земскага, гродскага, рэфендарскага і іншых судоў. Уводзілася пры неабходнасці замяшчэння пісара пры яго часовай адсутнасці, а таксама пры адсутнасці кандыдатаў на пасаду пісара. У большасці выпадкаў віцэ-пісар таксама выконваў функцыю архіварыуса.

Віцэ-рэгент - намеснік рэгента. Пасада была ў цэнтральнай канцылярыі, кансісторыях, у канцылярыях асэсарскага, земскага, гродскага, рэфендарскага і іншых судоў. Уводзілася пры неабходнасці замяшчэння пісара пры яго часовай адсутнасці, а таксама пры адсутнасці кандыдатаў на пасаду рэгента. У большасці выпадкаў віцэ-пісар таксама выконваў функцыю архіварыуса.

Ваявода - узначальваў адміністрацыйна-судовую ўладу і выконваў функцыі ваеннага і грамадзянскага кіраўніка ваяводства. Засядаў у Радзе ВКЛ, а ў час вайны ўзначальваў ваяводскае апалчэнне шляхты. Старшынстваваў на скліканых ім павятовых сойміках. Кіраваў крымінальным судом і сачыў за земскай паліцыяй. Займаўся добраўпарадкаваннем свайго ваяводства, а таксама ўстанаўліваў цэны на прадукты харчавання і ўвозімыя тавары. Ваявода падпарадкоўваўся гетману.

Вазны - службовая асоба земскіх судоў з XVI па XVIII стагоддзе, ніжняя пасада выканаўчай улады ў павеце, замяніў абавязкі Віжа. У яго абавязкі ўваходзіла: уручэнне пазоваў у суд, увод у валоданне зямлёй і маёнткамі, агляд месца здарэння і слядоў злачынства, правядзенне дазнанняў, допыт сведкаў, пацярпелых і падазраваных. Пры выкананні сваіх абавязкаў павінен быў мець пры сабе панятых. Вынік надгляду возны паведамляў суду ў пісьмовым рашэнні. Узнагароджанне атрымаюць ад тых асоб па справах якіх працаваў. За нядобрасумленнае вядзенне спраў была прадугледжана адказнасць аж да смяротнага пакарання. Прызначаўся ваяводам па ўяўленні земскага суда і шляхты, а таксама падпарадкоўваўся генералу.

Генерал (энерал) - пасада ў земскіх судах, галоўны возны. Уручаў іскі ў суд, аглядаў месцы здарэння і г.д. У кожным павеце іх было некалькі, яны выбіраліся ваяводам, старастам і павятовай шляхтай з ліку асоб, якія мелі ў дадзеным павеце або ваяводстве нерухомую маёмасць. Сцвярджаўся Вялікім князем Літоўскім.

Гараднічы - камандаваў унутранай гарадской вартай у замку, адказваў за рамонт замка. За службу меў ільготы: вызваляўся ад падаткаў і павіннасцей, атрымліваў плату і зямлю, засядаў у гродскім судзе.

Дваранін яго каралеўскай літасці ці дваранін гаспадарсткій – пасада пры двары Вялікага князя Літоўскага. Выконваў розныя даручэнні па ахове замкаў і пасольстваў, выконваў функцыі дыпламатычнага прадстаўніка, праводзіў рэвізіі вялікакняскіх і дзяржаўных маёнткаў.

Дваранін Скарба ВКЛ – выконваў розныя даручэнні падскарбія. Служыў пры Скарбавай камісіі ВКЛ.

Старажытны - шляхецкая пасада. Адказваў за забеспячэнне дровамі вялікакняскіх замкаў і будынкаў.

Дзецкі - найнізкая пасада ў сістэме судова-адміністрацыйнага кіравання, судовы выканаўца. Вырабляў арышт і дастаўляў абвінавачанага ў суд, выконваў судовае рашэнне, уводзіў у валоданне маёнткам. Служыў у падпарадкаванні ў вялікага князя, ваяводы, цівуна, намесніка.

Інстыгатар - выконваў функцыі пракурора. Засядаў у рэферэндарскім і задворным асэсарскім судах. Падпарадкоўваўся канцлеру. Выступаў істцом або дзяржаўным абвінаваўцам у справах якія закранаюць інтарэсы дзяржавы і вялікага князя, уносіў скаргі аб здрадзе дзяржаве, у справах прыватнага абвінавачання выступаў на баку пацярпелага пры наяўнасці яго скаргі.

Кат - выконваў смяротныя прысуды, вывозіў смецце, знішчаў вандроўных жывёл, а часам, як знаўца чалавечай анатоміі, займаўся лячэннем.

Камісар - член камісіі, прызначанай Вялікім князем Літоўскім, радай або соймам для выканання рашэння судовай справы або разгляду якога-небудзь пытання. Быў суддзёй у камісарскім судзе.

Каморнік - у якасці судовага выканаўцы і за кошт зацікаўленага боку займаўся вымярэннем межаў маёнткаў. Уваходзіў у склад падкаморскага суда і падпарадкоўваўся падкаморыю.

Лаўнік - член магістрата ў гарадах, якія мелі магдэбургскае права. Разам з войтам складалі войтаўска-лаўнічы суд, які разглядаў крымінальныя справы гараджан. Выбіраліся грамадой ці радай з ліку мяшчан горада.

Пленіпатэнт – давераная асоба, якая прадстаўляла адзін з бакоў у судзе.

Падкаморы земскі (павятовы) - старшынстваваў на падкаморскім судзе, а таксама ўдзельнічаў у разглядзе спраў у каптуравым судзе.

Падпісар - памочнік пісара ва ўстановах ВКЛ і судах. Уваходзіў у выканаўча-тэхнічны апарат, які часам мог даходзіць да 5 чалавек у адной установе.

Падсудак - памочнік суддзі, які падрыхтоўваў справы для суда.

Рэферэндар – сачыў за парадкам падачы скаргаў. Першапачаткова прымаў скаргі і аддаваў іх канцлеру для прадастаўлення Вялікаму князю Літоўскаму, а потым аб'яўляў рашэнне вялікага князя па пададзеных скаргах. Прызначаўся Вялікім князем Літоўскім, быў старшынёй рэферэндарскага суда.

Стараста - у 16 - 18 стст. кіраваў судовай адміністрацыяй павета. Старшыня гродскага суда. За сваю службу ад Вялікага князя Літоўскага атрымліваў у часовае ці пажыццёвае валоданне дзяржаўны маёнтак - староства, і выплачваў ¼ частку чыстага даходу. У ваенны час узначальваў павятовую харугву.

Глядзіце гэтак жа

  • Аўгуст II Моцны

    August_II_mocny.webp

    Аўгуст II моцны нарадзіўся 12 мая 1670 года ў Дрэздэне па юліянскім календары; памёр 1 лютага 1733 года ў Варшаве. У 1694 годзе ён стаў курфюрстам Саксоніі, які кіраваў пад імем Фрыдрыха Аўгуста I, і двойчы абіраўся каралём Рэчы Паспалітай: з 1697 па 1706 год і з 1709 па 1733 год. Ён быў першым каралём Рэчы Паспалітай з саксонскай дынастыі Ветынаў. Яго мянушка "моцны" звязана з яго вядомай фізічнай сілай, якая, па чутках, дазваляла яму гнуць падковы голымі рукамі.

    Подробнее: Аўгуст II Моцны

  • Ян III Сабескі

    Jan_III_sobeski_by.webp

    Ян III Сабескі, з герба Яніна, нарадзіўся 17 жніўня 1629 года ў Алеска і памёр 17 чэрвеня 1696 года ў Вілянуве. Ён стаў каралём Польшчы ў 1674 годзе, з 1668 года служыў вялікім гетманам Кароны. Акрамя таго, ён займаў пасаду вялікага маршала кароны з 1665 года, вялікага прапаршчыка кароны з 1656 года і займаў некалькі пасадаў старасты, у тым ліку ў Яварове, Краснаставе, Калузе, Стрыі, Гневе, Барсе, Інтэрлеі, Осеку і паку на працягу ўсёй кар'еры.

    Подробнее: Ян III Сабескі

  • Міхаіл Карыбут Вішнявецкі

    Mihail_kaributby.webp

    Бацькі Міхаіла, верагодна, пазнаёміліся ў верасні 1637 года падчас цырымоніі каранацыі Цэцыліі Рэнаты, жонкі караля Уладзіслава IV Вазы. Яны заручыліся 13 лютага 1638 года, але не надавалі гэтаму значэння з-за жалобы Грызельды па яе бацьку, Томашу Замойскаму, які памёр 7 студзеня. Іх вяселле адбылося ў Замосце 27 лютага 1639 года.

    Подробнее: Міхаіл Карыбут Вішнявецкі

  • Паўстанне ў Магілёве ў 1661 годзе

    gerb-mogilew.jpg

    У жніўні 1654-га года, падчас вайны распачатай Маскоўскім княствам супраць ВКЛ, царскія войскі падышлі да сцен горада Магілёва. Магілёў не стаў супраціўляцца і 25-га жніўня адкрыў вароты горада захопнікам.

    Подробнее: Паўстанне ў Магілёве ў 1661 годзе

  • Бітва на рацэ Бася

    bitva-na-base.jpg

    Пасля паразы ў бітве пад Палонкай (1660) маскоўскі цар стварыў новую армію пад камандаваннем Юрыя Даўгарукава C абноўленым войскам Далгарукі спачатку пайшоў да Смаленска, а адтуль 8 верасня 1660 года выступіў на Магілёў.

    Подробнее: Бітва на рацэ Бася

  • Бітва на Палонцы

    palonka.jpg

    У 1660-ым годзе вайна паміж Рэччу Паспалітай і Маскоўскім княствам у перыяд з 1654-ы па 1667-ы год была ў самым разгары. Да гэтага часу амаль уся тэрыторыя ВКЛ знаходзілася пад маскоўскімі войскамі. Заставаліся толькі асобныя свабодныя гарады, да якіх ворагі яшчэ не дабраліся, і такія моцна ўмацаваныя крэпасці, як, напрыклад, Стары Быхаў, які 18 месяцаў трымаў аблогу.

    Подробнее: Бітва на Палонцы