widy-sudov-vkl.jpg

Бурмістэрска-радзецкі суд - у дадзеным судзе старшынёй быў Бурмістр, а гэтак жа ў яго склад уваходзілі радцы. Гэты суд разглядаў справы мясцовых гараджан і дзейнічаў адначасова з войтаўска-лаўніцкім судом у гарадах, якія атрымалі магдэбургскае права. Бурмістэрска-радзецкі суд пераважна разбіраў нязначныя правапарушэнні гараджан.

Войтаўска-лаўнічы суд - адны з судоў для гараджан якія пражываюць у гарадах з магдэбургскім правам. Судовыя справы разглядаліся калегіяльна лаўнікамі пад старшынствам войта. Разглядаў маёмасныя спрэчкі і крымінальныя справы.

Галоўны трыбунал ВКЛ - вышэйшы апеляцыйны суд другой інстанцыі. Сябры дадзенага суда выбіраліся шляхтай на мясцовых сойміках па два прадстаўнікі ад ваяводства і два прадстаўнікі ад павета, калі ён не ўваходзіў у ваяводства. Разглядаў скаргі на рашэнні і прыгаворы мясцовых судоў, яго рашэнні па дадзеных скаргах больш не маглі быць абскарджаны. Калі разглядаліся справы аб незаконных дзеяннях мясцовых службовых асобаў ён выступаў першай інстанцыяй і яго рашэнні або прысуды маглі быць абскарджаны ў спадарскім судзе. Галоўны трыбунал ВКЛ праходзіў па чарзе ў гарадах: Вільня, Навагрудак, Мінск. Узначальваў суд маршалак.

Гаспадарскі ці вялікакняскі суд - калегіяльны вышэйшы ўсесаслоўны суд, у склад якога ўваходзіў Вялікі князь Літоўскі і рада ВКЛ. На правах гаспадарчага суда, гэтак жа дзейнічалі камісарскі і соймавы суды. Разглядаў справы: па дзяржаўных злачынствах, аб прыналежнасці да шляхты, па незаконных дзеяннях вышэйшых службовых асоб, па пазовах якія закраналі цікавасць дзяржаўнай казны і пазовах да шляхты наконт дзяржаўных зямель і маёнткаў. Звярнуцца ў спадарскі суд меў права любы вольны чалавек.

Гродскі суд - павятовы суд для шляхты і простых людзей. Знаходзіўся ў замку ці горадзе. Дзейнічаў у дзвюх інстанцыях, першай ніжэйшай і другой вышэйшай. У яго склад уваходзілі: суддзя, пісар, стараста ці падстараста, таксама ў пасяджэннях удзельнічаў гараднічы. Абавязковай умовай для суддзяў было веданне беларускай мовы, інакш іх не выбіралі. Пасяджэнні дадзенага суда называліся рочкамі. Гродскі суд разглядаў: цяжкія крымінальныя злачынствы, грамадзянскія справы ў адносінах да сялян. Таксама ён сведчыў копіі дакументаў, здзелкі, забяспечваў доказы, выконваў рашэнні і прыгаворы іншых судоў, вёў актавыя кнігі.

Задворны асэсарскі суд - адзін з вышэйшых судоў. Разглядаў справы, якія тычыліся гарадоў з магдэбургскім правам і дзяржаўных уладанняў.

Земскі суд - павятовы суд з 16-га па 18 стст. Збіраўся тры разы на год. Выбіраўся шляхтай са складу мясцовых павятовых шляхцічаў, якія ведалі права і мелі маёнткі. Як правіла, узначальваў яго маршалак земскі. Членамі суда былі: суддзя, падсудак, пісар. Пасяджэнні называліся рокамі. Земскі суд разглядаў крымінальныя і грамадзянскія справы паміж шляхтай, а таксама запісваў скаргі на незаконныя дзеянні службовых асоб павета і выконваў натарыяльныя акты.

Камісарскі суд - часовы суд, склікаўся для разгляду зямельных прэтэнзій прыватных землеўладальнік, манастыроў, гарадоў да трымальнікаў каралеўскіх маёнткаў. Разглядаў справы на месцы з выклікам бакоў і сведкаў, аглядаў межы маёнткаў, вылучаў межы зямельных уладанняў, абазначаў іх на мясцовасці і складаў аб гэтым акт. Суддзямі ў дадзеным судзе былі камісары.

Кампрамісарскі (палюбоўны) суд - трацейскі часовы суд, які дзейнічаў з 16-га па 18 стагоддзе. Суддзямі былі камісары, якіх выбіралі самі бакі. Разглядаў у асноўным маёмасныя спрэчкі паміж шляхтай і іншыя справы за выключэннем спраў сувязных з дзяржаўнай казной, крымінальных спраў і спрэчак паміж трымальнікамі дзяржаўных маёнткаў.

Копны суд - народны суд заснаваны на традыцыях і існаваў да з'яўлення пісанага права. Найстаражытнейшы орган судовай улады характэрны толькі для беларускіх земляў. Разглядала справы простых людзей. Складаўся з копных старцаў і копных мужыкоў якія пражываюць на тэрыторыі дадзенай копнай акругі ў радыусе 15 - 20 км. Разглядаў шырокае кола спраў пачынаючы ад асабліва небяспечных злачынстваў і заканчваючы дробнымі парушэннямі. Капы суд адрозніваўся тым, што яго рашэнні неадкладна прыводзіліся ў выкананне.

Лава - суд, які разглядаў крымінальныя справы гараджан.

Падкаморскі суд - У 16 - 18 стст. спецыяльны судова-арбітражны орган, які разглядаў спрэчкі аб межах землеўладання шляхты. У склад яго ўваходзілі: Падкаморы, каморнікі, пісар.

Радны суд - аналагічны бурмістрска-радскаму суду, адрозніваўся тым, што ў яго ўваходзілі толькі радцы. Разглядаў грамадзянскія справы мясцовых гараджан.

Рэферэндарскі суд - разглядаў справы паміж шляхтай і сялянамі, гарадамі і ўтрымальнікамі вялікакняскіх маёнткаў.

Эксдывізарска-таксатарскі суд - часовы суд у 16 - 18 стст. Займаўся справамі па падзеле землеўладання неплацежаздольнага даўжніка паміж крэдыторамі прапарцыйна іх прэтэнзіям.

Глядзіце гэтак жа

  • Аўгуст II Моцны

    August_II_mocny.webp

    Аўгуст II моцны нарадзіўся 12 мая 1670 года ў Дрэздэне па юліянскім календары; памёр 1 лютага 1733 года ў Варшаве. У 1694 годзе ён стаў курфюрстам Саксоніі, які кіраваў пад імем Фрыдрыха Аўгуста I, і двойчы абіраўся каралём Рэчы Паспалітай: з 1697 па 1706 год і з 1709 па 1733 год. Ён быў першым каралём Рэчы Паспалітай з саксонскай дынастыі Ветынаў. Яго мянушка "моцны" звязана з яго вядомай фізічнай сілай, якая, па чутках, дазваляла яму гнуць падковы голымі рукамі.

    Подробнее: Аўгуст II Моцны

  • Ян III Сабескі

    Jan_III_sobeski_by.webp

    Ян III Сабескі, з герба Яніна, нарадзіўся 17 жніўня 1629 года ў Алеска і памёр 17 чэрвеня 1696 года ў Вілянуве. Ён стаў каралём Польшчы ў 1674 годзе, з 1668 года служыў вялікім гетманам Кароны. Акрамя таго, ён займаў пасаду вялікага маршала кароны з 1665 года, вялікага прапаршчыка кароны з 1656 года і займаў некалькі пасадаў старасты, у тым ліку ў Яварове, Краснаставе, Калузе, Стрыі, Гневе, Барсе, Інтэрлеі, Осеку і паку на працягу ўсёй кар'еры.

    Подробнее: Ян III Сабескі

  • Міхаіл Карыбут Вішнявецкі

    Mihail_kaributby.webp

    Бацькі Міхаіла, верагодна, пазнаёміліся ў верасні 1637 года падчас цырымоніі каранацыі Цэцыліі Рэнаты, жонкі караля Уладзіслава IV Вазы. Яны заручыліся 13 лютага 1638 года, але не надавалі гэтаму значэння з-за жалобы Грызельды па яе бацьку, Томашу Замойскаму, які памёр 7 студзеня. Іх вяселле адбылося ў Замосце 27 лютага 1639 года.

    Подробнее: Міхаіл Карыбут Вішнявецкі

  • Паўстанне ў Магілёве ў 1661 годзе

    gerb-mogilew.jpg

    У жніўні 1654-га года, падчас вайны распачатай Маскоўскім княствам супраць ВКЛ, царскія войскі падышлі да сцен горада Магілёва. Магілёў не стаў супраціўляцца і 25-га жніўня адкрыў вароты горада захопнікам.

    Подробнее: Паўстанне ў Магілёве ў 1661 годзе

  • Бітва на рацэ Бася

    bitva-na-base.jpg

    Пасля паразы ў бітве пад Палонкай (1660) маскоўскі цар стварыў новую армію пад камандаваннем Юрыя Даўгарукава C абноўленым войскам Далгарукі спачатку пайшоў да Смаленска, а адтуль 8 верасня 1660 года выступіў на Магілёў.

    Подробнее: Бітва на рацэ Бася

  • Бітва на Палонцы

    palonka.jpg

    У 1660-ым годзе вайна паміж Рэччу Паспалітай і Маскоўскім княствам у перыяд з 1654-ы па 1667-ы год была ў самым разгары. Да гэтага часу амаль уся тэрыторыя ВКЛ знаходзілася пад маскоўскімі войскамі. Заставаліся толькі асобныя свабодныя гарады, да якіх ворагі яшчэ не дабраліся, і такія моцна ўмацаваныя крэпасці, як, напрыклад, Стары Быхаў, які 18 месяцаў трымаў аблогу.

    Подробнее: Бітва на Палонцы