hotim.jpg

Калі турэцкі султан Асман II, які прагне новых заваёў Усходняй Еўропы, вырашыў пайсці ў 1621 годзе вайной на Рэч Паспалітую, яго Асманская імперыя знаходзілася на піку магутнасці і ўяўляла сабой самую баяздольную і магутную дзяржаву, якая мае наймацнейшую і шматлікую армію.

Мэта ў Асмана II была адна: захапіць Рэч Паспалітую, а следам за ёй заваяваць Германію і Аўстрыю, што давала туркам поўны кантроль над Усходняй і большай часткай цэнтральнай Еўропы. Для вырашэння сваёй амбіцыйнай задачы турэцкі султан узяў з сабой у паход па прыблізных падліках ад двухсот да трохсот тысяч чалавек, і ў пачатку чэрвеня ён ужо перапраўляўся праз Дунай.

Ведаючы пра насоўваецца турэцкай арміі, у Рэчы Паспалітай пачалі збіраць войскі, але так як казна была пустой, а падаткі паступалі слаба, то са зборам войскаў былі праблемы. У выніку Рэч Паспалітая змагла сабраць пад свае сцягі ўсяго толькі каля 60 тысяч салдат, сярод якіх было 11 тысяч воінаў ВКЛ. Акрамя гэтага ў склад гэтага войска акрамя палякаў і літвінаў ўваходзілі казакі пад камандаваннем Пятра Сагайдакавага, а таксама наёмныя нямецкія і венгерскія салдаты. Прэтэндэнтаў на камандаванне гэтым войскам было шмат, але аднагалосна быў абраны Вялікі гетмана літоўскі Ян Карл Хадкевіч, які нягледзячы на свой узрост і хвароба, не вагаючыся, пагадзіўся ўзначаліць войска.

1 жніўня армія пачала пераправу праз Днестр на малдаўскую тэрыторыю для таго, каб заняць замак Хоцін, які найбольш выгадна падыходзіў для вядзення бою з туркамі, якія ў 3-4 разы пераўзыходзілі колькасцю.

У канцы жніўня пачаліся першыя баі. Спачатку каля Хоціна і ўмацаванага лагера Рэчы Паспалітай кружылі румынскія і малдаўскія банды, якія, карыстаючыся добрым веданнем мясцовасці, Кралі коней і нападалі на фуражыраў. Для барацьбы з гэтымі бандамі Хадкевіч выстаўляў засады. Неўзабаве адбылася і першая бітва. Кантэмір Мурза, военачальнік сямітысячнага татарскага войска, вырашыў правесці разведку боем 5 тысяч салдат схавалася ў лесе, а 2 тысячы атакавалі лагер Хадкевіча. Але, сутыкнуўшыся з рашучым адпорам і сустрэчнай контратакай, беглі. Кантэмір Мурза не стаў выкарыстоўваць магутную сілу, схаваную ў лесе, ён павярнуў сваіх пяць тысяч татараў і пачаў сыходзіць. Аднак пры адступленні татарскае войска сутыкнулася з казацкай арміяй, якая падыходзіла да Хоціна. Вынік бітвы быў прадвызначаны. Першая перамога, якая ўзняла баявы дух у войску Рэчы Паспалітай.

2 верасня 1621 года з'явіўся сам Асман II са сваёй велізарнай арміяй. Не даўшы нават перадыхнуць пасля пераходу, сваім войскам, султан адразу ж кінуў іх у бой. Першымі прынялі атаку казакі, якія не далі прайсці турэцкай лавіне. У той час як казакі змагаліся з янычарамі, Хадкевіч адправіў ім у падмогу нямецкую і венгерскую пяхоту, якая была накрытая ў лесе, а следам за пяхотай ён адправіў літоўскую конніцу. Гэтая бітва працягвалася да самай ночы, і толькі цемра спыніла бітву. Туркі страцілі 32 сцягі і шмат воінаў, забітымі і параненымі, а вось армія Хадкевіча святкавала перамогу пры нязначных стратах.

Пасля няўдалай спробы, Асман II вырашыў узяць хітрасцю. На наступны дзень у лагер Рэчы Паспалітай было адпраўлена пасольства валахаў нібыта для перамоваў, але на самой справе яны павінны былі падпаліць лагер, каб падчас узніклай панікі туркі змаглі нанесці сакрушальны ўдар. Аднак, адзін з валахаў выдаў намеры турэцкага султана Хадкевічу і Ён вывеў войскі з лагера. А калі надышла ноч, лагер падпалілі. Султан вырашыў, што хітрасць ўдалася і адправіў у бой свае войскі. Але замест лёгкай перамогі туркаў у лагеры сустрэлі ўзброеныя да зубоў 10 тысяч казакоў і нямецкая пяхота, астатняе войска блакавала турак ззаду. Асманаў, якія трапілі ў акружэнне, амаль цалкам перабілі, і толькі на досвітку маленькай часткі турэцкіх воінаў удалося выбрацца з акружэння.

На наступны дзень напады туркаў працягваліся. Спачатку яны беспаспяхова атакавалі Польскі фланг, а затым ударылі па флангу, дзе стаяў лагер казакоў, але страціўшы 20000 чалавек адступілі.

Асман II нягледзячы на такія вялікія страты ў першых баях не спыніўся, так як у яго было вялікі рэзерв войскаў, і ён 4 верасня вырашыў ударыць усімі наяўнымі сіламі. Але гэтая спроба зноў пацярпела няўдачу і ледзь не павярнулася для султана поўным разгромам. Справа ў тым, што, атакаваўшы цэнтральны фланг, дзе знаходзіліся казакі, туркі не змаглі прарваць іх абарону, а сустрэчную контратаку яны не вытрымалі, і ўцякаючы, прывялі за сабой казакоў, якія, уварваўшыся ў Турэцкі лагер пачалі яго граміць, ды так, што нават сам турэцкі султан вымушаны быў схавацца. І, здавалася б, перамога была побач, але частка казакоў адцягнулася на трафеі, а набраўшы рознага дабра, яны павалаклі яго ў свой лагер. Час быў страчаны, туркі змаглі перабудавацца для абароны. Гетман Хадкевіч, не стаў пасылаць падмогу казакам, якія займаюцца рабаваннем, магчыма, з-за надыходзячай ночы, але хутчэй з-за асцярогі, што адпраўленыя войскі таксама могуць спакусіцца лёгкай здабычай і страціць пільнасць. Не атрымаўшы падмацавання, занятыя рабаваннем казакі вымушаныя былі вярнуцца, так як расклад памяняўся, і туркі пачалі адціскаць іх. Пасля гэтай бітвы туркі не далічыліся 15 000 салдат, і амаль усіх буйных гармат, якія былі пакінутыя імі на поле бою. Страты Хадкевіча склалі толькі 200 воінаў.

Пасля двухдзённага перапынку, 7 верасня, туркі зноў пайшлі ўсімі сіламі ў атаку, на гэты раз яны ўдарылі з розных напрамкаў і ім удалося прарваць абарону на польскім флангу. І калі б не своечасова падышоўшая падмога літвінаў на чале з Хадкевічам, ход усёй бітвы быў бы вырашаны на карысць турак. Але і ў гэты дзень, турэцкаму султану зноў прыйшлося падлічваць страты, на гэты раз ён не далічыўся 40 000 салдат. Гэтая няўдача падарвала маральных дух турэцкай арміі, яна пачала развальвацца і з кожным днём лік дэзерціраў станавілася ўсё больш.

8 верасня туркі зноў атакавалі, але зноў беспаспяхова. 9 верасня Асман II вывеў пакінутае войска на поле бою, але пачаць бітву не адважыўся. На наступны дзень, 10 верасня, татары пераправіліся праз Днестр і перакрылі дарогі, па якіх падвозілі прадукты войскам Рэчы Паспалітай, так у лагеры Рэчы Паспалітай пачаўся голад.

Туркі працягвалі атакаваць, але як і раней без асаблівага поспеху яны атакавалі 11 і 15 верасня пры гэтым зноў несучы вялікія страты. 16 верасня ўсе сілы туркаў былі пабудаваны ў баявыя парадкі, але турэцкі султан у другі раз не адважыўся атакаваць у гэты дзень, так як у яго войсках пачаўся поўны разлад, салдаты дэзерціравалі, ўпалі духам і страцілі веру ў перамогу.

Наступная атака туркаў пачалася толькі 25 верасня, адразу пасля таго як Асман II даведаўся, што 24 Верасня ад хваробы, памёр вялікі гетман літоўскі Ян Карл Хадкевіч, і таму султан вырашыў зноў паспрабаваць нанесці ўдар.

Але гетман Любамірскі, які ўзначаліў войскі Рэчы Паспалітай, пасля смерці Хадкевіча змог арганізаваць войскі Рэчы Паспалітай і чарговы раз адбіць турэцкую атаку.

28 верасня 1621 года Асман II вывеў усіх, хто мог трымаць зброю, ён па-ранейшаму спадзяваўся, што зможа перамагчы, але гэтая надзея разбілася дашчэнту, сутыкнуўшыся з ваярамі Рэчы Паспалітай. Гэта была апошняя атака, Асман II пагадзіўся на мірны дагавор з Рэччу Паспалітай і адвёў рэшткі сваіх войскаў назад у Турцыю.

У бітве пад Хоцінам Рэч Паспалітая змагла выстаяць супраць турэцкай армады, якая да гэтага лічылася непераможнай, а вялікі гетман літоўскі Ян Карл Хадкевіч, хоць і не дажыў да канчатковай перамогі, змог справіцца з пастаўленай перад ім задачай і памёр як сапраўдны воін на полі бітвы са зброяй у руках. Гэтая перамога выратавала не толькі Рэч Паспалітую, але і ўсю Усходнюю Еўропу ад турэцкага нашэсця.

Паражэнне пад Хоцінам стала пачаткам канца магутнасці Асманскай імперыі. Пасля гэтай бітвы Асман II вярнуўся дадому і зноў пачаў рыхтавацца да вайны, але незадаволеныя ім янычары і народ, які вымушаны быў Плаціць новыя вялікія ваенныя падаткі, уварваліся ў палац Асмана II і забілі яго.

Глядзіце гэтак жа

  • Аўгуст II Моцны

    August_II_mocny.webp

    Аўгуст II моцны нарадзіўся 12 мая 1670 года ў Дрэздэне па юліянскім календары; памёр 1 лютага 1733 года ў Варшаве. У 1694 годзе ён стаў курфюрстам Саксоніі, які кіраваў пад імем Фрыдрыха Аўгуста I, і двойчы абіраўся каралём Рэчы Паспалітай: з 1697 па 1706 год і з 1709 па 1733 год. Ён быў першым каралём Рэчы Паспалітай з саксонскай дынастыі Ветынаў. Яго мянушка "моцны" звязана з яго вядомай фізічнай сілай, якая, па чутках, дазваляла яму гнуць падковы голымі рукамі.

    Подробнее: Аўгуст II Моцны

  • Ян III Сабескі

    Jan_III_sobeski_by.webp

    Ян III Сабескі, з герба Яніна, нарадзіўся 17 жніўня 1629 года ў Алеска і памёр 17 чэрвеня 1696 года ў Вілянуве. Ён стаў каралём Польшчы ў 1674 годзе, з 1668 года служыў вялікім гетманам Кароны. Акрамя таго, ён займаў пасаду вялікага маршала кароны з 1665 года, вялікага прапаршчыка кароны з 1656 года і займаў некалькі пасадаў старасты, у тым ліку ў Яварове, Краснаставе, Калузе, Стрыі, Гневе, Барсе, Інтэрлеі, Осеку і паку на працягу ўсёй кар'еры.

    Подробнее: Ян III Сабескі

  • Міхаіл Карыбут Вішнявецкі

    Mihail_kaributby.webp

    Бацькі Міхаіла, верагодна, пазнаёміліся ў верасні 1637 года падчас цырымоніі каранацыі Цэцыліі Рэнаты, жонкі караля Уладзіслава IV Вазы. Яны заручыліся 13 лютага 1638 года, але не надавалі гэтаму значэння з-за жалобы Грызельды па яе бацьку, Томашу Замойскаму, які памёр 7 студзеня. Іх вяселле адбылося ў Замосце 27 лютага 1639 года.

    Подробнее: Міхаіл Карыбут Вішнявецкі

  • Паўстанне ў Магілёве ў 1661 годзе

    gerb-mogilew.jpg

    У жніўні 1654-га года, падчас вайны распачатай Маскоўскім княствам супраць ВКЛ, царскія войскі падышлі да сцен горада Магілёва. Магілёў не стаў супраціўляцца і 25-га жніўня адкрыў вароты горада захопнікам.

    Подробнее: Паўстанне ў Магілёве ў 1661 годзе

  • Бітва на рацэ Бася

    bitva-na-base.jpg

    Пасля паразы ў бітве пад Палонкай (1660) маскоўскі цар стварыў новую армію пад камандаваннем Юрыя Даўгарукава C абноўленым войскам Далгарукі спачатку пайшоў да Смаленска, а адтуль 8 верасня 1660 года выступіў на Магілёў.

    Подробнее: Бітва на рацэ Бася

  • Бітва на Палонцы

    palonka.jpg

    У 1660-ым годзе вайна паміж Рэччу Паспалітай і Маскоўскім княствам у перыяд з 1654-ы па 1667-ы год была ў самым разгары. Да гэтага часу амаль уся тэрыторыя ВКЛ знаходзілася пад маскоўскімі войскамі. Заставаліся толькі асобныя свабодныя гарады, да якіх ворагі яшчэ не дабраліся, і такія моцна ўмацаваныя крэпасці, як, напрыклад, Стары Быхаў, які 18 месяцаў трымаў аблогу.

    Подробнее: Бітва на Палонцы